وقتى كه مقتول همدست قاتل مى شود
گاز گرفتگى سه برابر افزايش يافته است
شهريار افروزه

فصل سرما كه آغاز مى شود ناخودآگاه گوشمان براى شنيدن اخبار تيز مى شود. خبرهايى كه مانند هواى سرد زمستان است و وقتى آنها را مى شنويم تمام بدنمان يخ مى كند به خصوص امسال و اين روزها. فوت تعدادى از افراد در اثر گازگرفتگى و ديدن صحنه جسم بى جان آن ها در تلويزيون از همين خبرهاست كه همه افراد بيننده را نگران و درعين حال محتاط كرده است. به خصوص كه طبق آخرين خبر معاون حفاظت و پيشگيرى سازمان آتش نشانى اعلام كرد: حوادث گازگرفتگي از مهرماه تا كنون سه برابر افزايش يافته است و اين در حالى است كه با وجود افزايش دو برابرى تعداد جان باختگان با تلاش نيروهاى آتش نشانى تعداد نجات يافتگان نيز  سه برابر سال گذشته است. به گزارش مهر مهندس براتى همچنين درباره تاثير موج سرما بر افزايش تعداد حوادث و جان باختگان يادآور شد: سال گذشته تعداد جان باختگان دركل كشور 900 نفر بود كه امسال قبل از شروع سرما 20% بر اين تعداد افزوده شده است به طورى كه پس از اين موج تنها در تهران 150 نفر در اثر گازگرفتگى جان باختند. بنابراين امسال قاتل نامرئى با سرماى بيش از حد هوا مجال بيشترى براى جولان دادن پيدا كرده است. فوت 4 نفر عضو يك خانواده و درگذشت چند جوان كه به تنهائى زندگى ميكردند، جان باختن تازه عروس و داماد براثر استنشاق گاز مونوكسيد كربن و بسيارى از اين گونه خبرها كه اين روزها مى شنويم، همه را آنقدر نگران كرده است كه شبها ناخوداگاه براى اطمينان از "زنده بودن" از خواب مي پريم.
قاتل نامرئى:
احمد و زهرا زن و شوهرى هستند كه به گفته خودشان به صورت كاملا معجزه آسا از مرگ نجات يافته اند. احمد تعريف ميكند نيمه شب درخواب بود كه به صورت ناگهانى از خواب بيدار شدم. حال بدى داشتم، تلاش كردم تا حركت كنم و از جا برخيزم، اما تمام بدنم خواب رفته بود. سر درد عجيبى داشتم و قرت حركت از من گرفته شده بود. نگران همسرم شدم او هم بى حركت در خواب عميقى بود. با تقلاى فراوان خودم را به كنار پنجره كشاندم و سعى كردم تا از هواى اندكى كه از درز پنجره وارد ميشود استشمام كنم. كمى بعد حالم بهتر شد و بلا فاصله سعى كردم با باز كردن پنجره  هواى تازه را به اتاق بكشانم و خود و همسرم را از مرگ حتم نجات دهم. اگر چه همچنان آثار گاز گرفتگى و سردرد و گيجى ناشى از آن ما را آزار ميدهد.
منوكسيد كربن چيست؟
منو اكسيد كربن يا‍‍ co يك قاتل نامرئى است. گازى بدون بو و رنگ كه از سوختن ناقص مواد سوختنى ايجاد مى شود و هر سال به خصوص در فصلهاى سرما جان بسيارى را مى گيرد. ميل تركيبى منوكسيد كربن با هموگلوبين خون 300 برابر از اكسيژن بيشتر است. به همين علت وقتى منو اكسيد كربن وارد سيستم تنفسى مى شود، بلا فاصله با گلبولهاى قرمز پيوند تشكيل ميدهد و اجازه تركيب اكسيژن را با گلبولهاى قرمز نمى دهد. در نتيجه اكسيژن به ساير بافت هاى بدن به خصوص سلسله اعصاب نمى رسد و آن را فلج ميكند و قدرت انجام هر گونه فعاليتى از انسان سلب ميشود. بد نيست بدانيد كه در خون همه غلظتى از co به ميزان 5 درصد وجود دارد كه اگر اين غلظت به 20 درصد برسد مسموميت و مرگ خواهد بود. هنگام استفاده از وسايل پخت و پز مثل اجاق گاز يا استفاده از گرماى بخارى بايد به اين موضوع دقت كنيم كه اين وسايل مقدار كمى منو اكسيد كربن توليد مى كنند. هر چه اكسيژن كمترى به قسمت شعله برسد مقدار توليد منو اكسيد كربن بيشتر ميشود. سوختن كامل زمانى انجام مى شود كه اكسيژن به مقدار كافى موجود باشد چرا كه عمدتا در دستگاه هاى گرم كننده هواى مورد نياز بايد از خارج محيط تامين و گازهاى مضر ناشى از سوخت مانند گاز كربنيك و منواكسيد كربن بايد به خارج از محيط تخليه شود. در وسايل گرما زاى دود كش دار، در صورتى كه دود كش نقصى نداشته باشد، عمل تهويه ورود اكسيژن لازم و تخليه گازهاى مضر به خوبى انجام مى شود. ولى در وسايل گرما زا با شعله باز و بدون دود كش اين شرايط فراهم نيست. اين وسايل اكسيژن لازم براى سوختن را از همان محيط ميگيرند و طبعا گازهاى مضر را به همان محيط برميگردانند كه با توجه به سرما و بسته بودن راه هاى تهويه هوا مثل پنجره ها و دريچه هاى كولر و درها، تهويه به درستى انجام نمى شود و براثر سوختن ناقص و وجود گاز هاى مضر به خصوص گازco در اين محيط افراد دچار مسموميت يا به اصطلاح گاز گرفتگى ميشوند. و براثر اين مسموميت در اندك زمانى جان خود را از دست مى دهند. بسيارى از مردم گاز كرسى يا گاز ذغال را كشنده ميدانند و از اين كه هر ماده سوختنى كه به طور كامل نسوزد مى تواند منو اكسيد كربن توليد كند بى اطلاع اند.
هر سال بيست در صد افزايش و امسال...
اما بى توجهى تاسف انگيز مردم به اين نكته باعث شده كه هر سال آمار قربانيان اين قاتل خاموش افزايش پيدا كند. اين موضوع نكته اى است كه معاون پيشگيرى از حريق و حوادث آتش نشانى به ما مى گويد: "امسال و از ابتداى شروع  سرما گاز گرفتگى فقط در تهران بيش از 100 نفرقربانى داشته ضمن آن كه براساس آمار ارائه شده توسط پزشكى قانونى فقط در مدت زمان يك هفته از 16 تا 23 دى ماه، گاز گرفتگى 150 قربانى در سطح كشور داشته است. اين در حالى است كه در سال 85 تعداد 900 نفر در پى استنشاق گاز  منو اكسيد كربن از دنيا رفتند و تعدادى نيز مسموم شدند اما خوشبختانه با اقدام به موقع نجات پيدا كردند".
در مقايسه آمار سال 85 با مدت مشابه در سال86 تعداد قربانيان اين حوادث 20 درصد افزايش يافته است و علاوه بر آن از سال 80 تاكنون نيزتعداد كسانى كه بر اثر گاز گرفتگى جان خود را از دست داده اند هر سال 20 درصد افزايش يافته است. وى خاطر نشان ميكند البته شواهد حكايت  از آن دارد كه امسال با توجه به سرماى بسيار شديد و با وجود تمام هشدارها و آگاه سازيها باز هم آمار قربانيان ناشى از گاز گرفتگى افزايش بيشترى نسبت به سالهاى پيش يافته است.
وى اگر چه غفلت مردم را يكي از عوامل موثر در اين زمينه ميداند، تاكيد ميكند استاندارد نبودن برخى وسايل گرمايشى و نبود نظارت بر توليد آنها و ارائه محصولات مختلف توسط توليد كنندگان گمنام باعث شده است كه هر سال تعداد بيشترى از مردم گرفتار حادثه شوند. مسئولان آتش نشانى تلاش كرده اند تا جلوى تبليغات كالاهاى غيراستاندارد و خطرناك را به خصوص از طريق رسانه دولتى بگيرند. ميگويد "متاسفانه تا چندى پيش بخاريهائى از طريق تلويزيون تبليغ ميشد كه بدون دود كش بود و جاذبه هاى زيادى داشت. مصرف كنندگان هم بدون آگاهى از خطرات آن در اتاق خواب و يا مكان هاى كوچك استفاده ميكردند و دچار گاز گرفتگى ميشدند"!
قاتلي كه شب ها فعال مي شود...
معمولا چون اين قاتل بي رنگ و بو است و لمس نميشود مردم هنوز كشنده بودن آن را باور ندارند. براى همين به راحتى تسليم و قربانى آن ميشوند. امير قادرى كارشناس سازمان آتش نشانى و خدمات ايمنى، با بيان اين كه بارش سنگين برف و باران و افت شديد دما در ايران طى هفته هاى گذشته باعث افزايش استفاده از وسايل گاز سوز غيراستاندارد شده است مي گويد: برهمين اساس گزارش هاى موجود حاكى از افزايش موارد گاز گرفتگى طى روزهاى اخير است. وى استفاده از وسايل گرمايشى مانند بخارى و آبگرمكن نفتى و گازى غير استاندارد و چراغ هاى خوراك پزي و بسته بودن لوله هاى بخارى و شومينه و نداشتن كلاهك از جمله علل گاز گرفتگى در زمستان برميشمارد و توضيح ميدهد سوختن ناقص مواد سوختنى و گاز در اين وسايل باعث ايجاد گاز منو اكسيد كربن و يا اكسيد دو كربن ميشود. گازى كه فوق العاده سمى و بيرنگ و  بى بو و بى طعم  است كه همين ويژگي  باعث شده است كه به آن "قاتل پنهان" لقب دهند! تصريح ميكند اگر چه اين گاز سبك تر از هواست قابليت انتشار آن درهوا بسيار زياد است و به همين دليل مثلا در يك اتاق به سرعت متراكم مي شود. از اين رو به سرعت باعث مسموميت ميشود و سلسله اعصاب را فلج ميكند به نحوى كه قدرت هر گونه اقدامى از فرد مسموم سلب ميشود و وى به نوعى به خواب و مرگ آرام تن مي دهد. وى ميافزايد اين روزها سردى هوا مشکلاتى را در ارائه خدمات رسانى گاز ايجاد كرده است و باعث شده است با كم يا قطع شدن فشار گاز شهرى آمار گاز گرفتگى افزايش پيدا كند. به گونه اى كه با قطع شدن گاز شهرى در هنگام خواب و وصل مجدد آن در سيستم هاى گرمايشى غيراستاندارد، گاز در فضا پخش و منجر به فوت افرادى كه خوابيده اند ميشود. بنابراين لازم است حتما منفذى براى تهويه هوا در نظر گرفته شود. وى با بيان اين كه بيشتر موارد مرگ و مير  معمولا در شب است، زيرا افراد نميتوانند علايم آن را درك كنند، خاطر نشان ميكند متاسفانه نا آگاهى افراد از چگونگى گاز منواكسيد كربن و چگونگى ايجاد آن باعث شده كه به خصوص در روزهاى گذشته كه هوا به شدت سرد شده است، حوادث زيادى رخ دهد. در صورتي كه دانستن اين نكته، يعنى شرايط بروز و ايجاد چنين حوادثى چگونه است، ميتواند از بروز پديده گاز گرفتگي و به دنبال آن از مسموميت و در نهايت مرگ جلوگيرى نمايد. وى هشدار مي دهد كه مردم بايد از وسايل استاندارد استفاده كنند و ضمن آن در نصب وسايل گازسوز دقت كنند. از باز بودن مسير دودكش نيز اطمينان حاصل كنند. به گفته اين كارشناس سازمان آتش نشانى با بسيج نيروهاى خود در صورت اطمينان نداشتن مردم از سلامت و ايمنى وسايل گرمايشى با مراجعه به منازل براى رفع نقص سيستم گرمايشى آنها اقدام ميكنند.
به هر صورت با سرماى شديد مواجه ايم و فراموش نكنيم كه خطر پيش از پيش در زندگى ما كمين خواهد كرد و اين ماييم كه بايد با تدابير مستقل زمستان را با آرامش و بدون نگرانى سپرى كنيم. نکته اى که هست اينست که مردم و تلفاتشان از هر معضل ساده، بدوا به خودشان مربوط نيست. در اين جامعه اطلاعات و دانش و خبر رسانى و سيستمهاى آموزشى بسيج مردم و بنفع مردم وجود ندارد. امنيت مردم در سرما و گرما تهديد ميشود و سود پرستى مشتى دلال و کارچاق کن که اجناس غير استاندارد وارد ميکنند و ميفروشند منجر به تلفات بيشمار ميشود. راستى اگر مردم به سيستم گرمائى و وسايل استاندارد دسترسى داشتند اين تعداد به قتل ميرسيدند؟ نه، نميرسيدند. وضعيت امروز مسبب اش تماما دولتى است که جامعه را در ابعاد مختلف به فقر و محروميت محکوم کرده است.*